«Εμείς οι χριστιανοί», έλεγε η Κωνσταντία, «δεν βάζουμε γαμπρούς Οθωμανούς ή νύφες Τούρκισσες στα σπίτια μας, πεντακόσια χρόνια το βαστούσαμε αυτό, από παππούδες μας το βρήκαμε να μην παίρνουμε από αυτούνους». Η ίδια, από κείνες τις Πολίτισσες, που παρέμειναν αναγκαστικά και για πάντα εκτός συνόρων της πατρίδας τους, αλλά όπως και όλοι οι έλληνες στη συνοικία του Τζιχάνγκιρ, συντηρεί με νύχια και με δόντια τα «σύνορά» της στις πεποιθήσεις, τη θρησκεία, τη γλώσσα, τις… συνταγές και κυρίως τα όνειρα για το μέλλον της κόρης της.
Παραδοσιακή Κωνσταντινοπολίτισσα, λοιπόν, -όχι τυχαία- η Κωσταντία γιατί, δεν έχει να… ανατρέψει. Ακόμη και οι λέξεις της «βγαίνουν σαν ψυχές» από το παρελθόν, ανάμεσα σε… βαριές ανάσες, καθώς διαβάζει απνευστί το σοκαριστικό γράμμα του γαμπρού της, που συλλαβίζει… μόνο ανατροπές.
Η κόρη της, έκανε το λάθος (τώρα το βλέπει!) και τον παντρεύτηκε πριν ένα χρόνο τον Γιάννη, έναν χιώτη -τάχα μου δήθεν- στην καταγωγή (όπως συνειδητοποιεί επίσης τώρα) και φιλόλογο στο επάγγελμα (στο μόνο που δεν την κορόιδεψε ο… αθεόφοβος, αλλά που ξέρεις μ’ αυτόν!).
«Ις there anybody out there?» μοιάζει να φωνάζει από την άλλη πλευρά ο Γιάννης, δραπετεύοντας από το… The Wall, ενώ εξομολογείται στην πολυσέλιδη επιστολή που έστειλε από την Χίο εν έτη 2005 στην 65χρονη πεθερά του, την πραγματική ιστορία της καταγωγής του, ξετυλίγοντας βασανιστικά το νήμα που τον δένει με τις ρίζες του, το πολύπλοκο όσο και τρομακτικό γενεόγραμμά του.
Και η αφήγηση προχωράει με συναρπαστική αγωνία, σε δύο σκηνικά, ένα αυτό του γράμματος του Γιάννη, και ένα εκείνο της Κωσταντίας με τη φίλη της Βαγγελία που το διαβάζουν όλη τη νύχτα, χάνοντας τον ύπνο τους, σχολιάζοντάς το γραμμή προς γραμμή.
Η αφήγηση, άλλωστε, είναι και η λέξη κλειδί αυτού του μυθιστορήματος που η «Άλωση της Κωσταντίας» όχι μόνο την ανανοηματοδοτεί αλλά και την προστατεύει ως κόρη οφθαλμού… καθώς μέσω αυτής, ο ήρωάς του ανακατασκευάζει το παρόν, το παρελθόν και το μέλλον, και μάλιστα, όχι μόνο το δικό του μα και του κάθε εν δυνάμει «άλλου», του κάθε εν δυνάμει «διαφορετικού» (υιοθετώντας τις πολλές, πολύπλοκες και ιδιοσυγκρασιακές «φωνές» τους κατά Μιχαήλ Μπακτίν) εντός και εκτός μας.
Σταθείτε στην σκηνή που ο Γιάννης αντικρίζει για πρώτη φορά τον πατέρα του. Αριστουργηματική και απίστευτα αληθινή στιγμή. Είναι, όμως άραγε η αλήθεια; Το μόνο σίγουρο είναι ότι μένει ανεξίτηλα σαν αποτύπωμα στο μυαλό του αναγνώστη επαναλαμβάνοντας ότι τελικά, τις «Ιθάκες» μας τις κατασκευάζουμε εμείς οι ίδιοι και όχι μόνο ως προορισμό, μα κυρίως ως αφετηρία.
Η επινόηση είναι η μεγαλύτερη αλήθεια; Είμαστε άραγε μόνο ότι κάθε φορά επιλέγουμε να αφηγούμαστε; Ο τρόπος, η συνήθεια, ο σκοπός της αφήγησής μας; Είμαστε οι… λέξεις μας; Τα σύνορα; Τα τείχη που διαλέγουμε να φυλάμε σαν… Θερμοπύλες;
Με ανάλογα αναπάντητα ερωτήματα (ο Μακριδάκης άλλωστε, δεν συνηθίζει να δίνει απαντήσεις, να κάνει διδαχές, να καταδεικνύει, ή να χειραγωγεί) και ενώ ο ένας επαναπροσδιορισμός σαν ντόμινο συμπαρασέρνει τον επόμενο καταρρίπτοντας μοιραία όλες τις προηγούμενες… αλήθειες, η αφήγηση φτάνει στο τέλος της και παρόλα τα σασπένς, την ανεπανόρθωτη… έκθεση των ηρώων, την τραγωδία και την συγκίνηση συγχρόνως με την κωμωδία και το ξεκαρδιστικό γέλιο, ξαφνικά το σκηνικό, οι πρωταγωνιστές και οι ιστορίες τους δείχνουν απελπιστικά απαράλλακτοι. Κι όμως, ΟΛΑ, έχουν αλλάξει.
Το ευφυέστερο σύγγραμμα του Μακριδάκη και ένα βιβλίο, αναμφισβήτητα χωρίς σύνορα.
Της Κρυσταλλίας Πατούλη στο
https://fermouart.gr/2017/12/22/giannis-makridakis-an-den-itan-i-chios/
https://www.politikalesvos.gr/giannis-makridakis-pragmatiki-iroes-zoun-sto-perithorio/
http://www.toperiodiko.gr/giannis-makridakis-koukia-tros-koukia-mologas/#.XKzxKJgzbcs
Πηγές για το βιβλίο:
http://anagnostria.blogspot.com/2017/01/
https://www.tovima.gr/2011/08/07/books-ideas/kai-toyrkos-kai-ellinas-olys-enos-apo-tin-epi-eiksia/
http://exbook3.blogspot.com/2012/10/blog-post_11.html
https://www.diavasame.gr/page.aspx?itemID=PPG1385_1168
Λέσχη Ανάγνωσης Δήμου Βριλησσίων 